Zgoda rodzica na stały pobyt dziecka za granicą

W sytuacji kiedy rodzice dziecka są rozwiedzeni czy też pozostają w separacji, najczęściej Sąd rozstrzyga w wyroku o kwestiach dotyczących opieki nad małoletnim.

Art. 97 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przewiduje, że o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie, a jeżeli nie mogą dojść do porozumienia, o danej kwestii rozstrzyga sąd opiekuńczy. Wyrażany w orzecznictwie pogląd nie pozostawia wątpliwości, że miejsce pobytu dziecka należy do istotnych spraw, ?rozstrzygnięcie o miejscu pobytu dziecka jest zatem rozstrzygnięciem o istotnej sprawie dziecka? (tu: Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2012 r. III CZP 21/12). Tym samym wywiezienie dziecka za granicę wymaga zgody obojga rodziców. Zgoda ta nie będzie wymagana tylko w ściśle określonych sytuacjach, mianowicie wtedy gdy drugi rodzic:

1. został pozbawiony władzy rodzicielskiej prawomocnym orzeczeniem Sądu na mocy art. 111 KRiO;
2. wykonywanie przez niego władzy rodzicielskiej zostało zawieszone na mocy art. 110 KRiO;
3.  wykonywanie przez niego władzy rodzicielskiej zostało ograniczone na mocy art. 109 KRiO ? Sąd może orzec, że rodzic nie będzie mógł współdecydować o istotnych sprawach dziecka w tym o miejscu jego stałego pobytu;

Warto w tym miejscu również zaznaczyć, że dla wydania paszportu małoletniemu, potrzebne są podpisy obojga rodziców. Zgoda na wydanie paszportu nie jest jednak równoznaczna z wyrażeniem zgody na wyjazd dziecka poza granice kraju.

Kiedy, któreś z rodziców nie wyraża zgody konieczna staje się interwencja sądu. Aby uzyskać zgodę sądu opiekuńczego na wyjazd dziecka za granicę należy złożyć odpowiedni wniosek. Właściwym rzeczowo będzie Sąd Rejonowy ? Wydział ds. Rodzinnych i Nieletnich, właściwym miejscowo będzie natomiast Sąd Rejonowy w okręgu, którego zamieszkuje dziecko. Na czas postępowania można złożyć również wniosek o zabezpieczenie kontaktów czy miejsca pobytu dziecka. Jednakże nie zmienia to faktu, że wywiezienie dziecka poza terytorium RP bez zgody rodzica jest bezprawne.

Jeżeli dojdzie do takiej sytuacji to rodzic, który nie wyraził zgody na wyjazd dziecka poza granice kraju może dochodzić swoich praw między innymi na podstawie konwencji haskiej. Wniosek o powrót dziecka może zostać złożony do odpowiedniego organu administracji kraju, na terenie którego znajduje się dziecko, za pośrednictwem Ministerstwa Sprawiedliwości lub bezpośrednio.

Działania te mają na celu powrót dziecka do miejsca, w którym stale przebywało przed uprowadzeniem. Aby taki wniosek okazał się skuteczny musi dotyczyć małoletniego, który nie ukończył 16 lat i został uprowadzony bezprawnie tj. uniemożliwiło to realizowanie opieki nad dzieckiem przez rodzica, któremu przysługuje to uprawnienie.

Pobyt dziecka za granicą i odwiedziny rodziców

Konwencja haska ma na celu również zapewnienie odbywania odwiedzin, które na mocy orzeczenia sądu zostały rodzicowi zapewnione a uprowadzenie dziecka uniemożliwiło ich realizowanie. Ważne jest również dotrzymanie określonego terminu ? odpowiedni wniosek należy złożyć przed upływem roku od chwili kiedy dziecko zostało wywiezione za granicę.

Jeżeli chodzi o informacje dotyczące nadania niemieckiego obywatelstwa, to o takie nadanie może się starać osoba która od co najmniej dwóch lat pozostaje w związku małżeńskim z obywatelem Niemiec. Jeżeli chodzi o małoletniego to potrzebna jest do tego zgoda obojga rodziców. Z drugiej strony jeżeli jedno z nich nabędzie obywatelstwo niemieckie, to wydaje się, że to obywatelstwo niejako z automatu obejmie również dziecko.

Być może należałoby na nowo ukształtować kontakty ojca z dzieckiem i ustalić, że matka dziecka ma obowiązek dowozić syna w określone miejsce tak aby możliwe było realne korzystanie z prawa do odwiedzin i kontaktu z dzieckiem. Wniosek o ustalenie kontaktów z dzieckiem niewątpliwie jest w tej sytuacji uzasadniony zmianie znacząco uległy okoliczności. W obecnej sytuacji odbieranie syna przez ojca z Niemiec wiąże się z dużym nakładem czasu i pieniędzy. Wysoce niesprawiedliwym wydaje się aby tylko jeden rodzic musiał mierzyć się z tymi trudnościami chcąc realizować swoje uprawnienie, jakim jest prawo do osobistej styczności z dzieckiem. Warto pamiętać również o możliwości ugodowego ustalenia kontaktów bezpośrednio między rodzicami, bez ingerencji sądu.

Rodzice zmagający się z trudnościami wspólnego wychowywania dziecka po rozwodzie przede wszystkim muszą jednak pamiętać, że najważniejsze jest dobro dziecka a wszelkie ugodowe rozwiązywanie sporów zawsze będzie związane z najmniejszym stresem dla wszystkich stron.

Niestety rzeczywistość w sądach rodzinnych wygląda w ten sposób, że zwykle mało stanowczo odnoszą się do kwestii zabezpieczenia praw rodzica, który pozostaje w kraju. Ma to szczególne znaczenie gdyż zwykle rodzic, który wywozi dziecko za granicę stawia przed faktem dokonanym nie przestrzegając często postanowień co do kontaktów zawartych w wyroku rozwodowym lub też w oddzielnym postanowieniu. Orzecznictwo SN jest oczywiste, ale praktyka w sadach rejonowych już nie.

1. Uchwała z dnia 11 października 1963 r. Sąd Najwyższy III CO 23/63

Na wyjazd za granicę małoletniego wraz z jednym z rodziców, któremu w wyroku orzekającym rozwód powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej potrzebne jest oświadczenie o zgodzie drugiego z rodziców, który nie został pozbawiony władzy rodzicielskiej, a w razie niemożności uzyskania takiego oświadczenia – zezwolenie władzy opiekuńczej.

2. Uchwała z dnia 10 listopada 1971 r. Sąd Najwyższy III CZP 69/71

Na wyjazd za granicę na pobyt stały małoletniego wraz z jednym z rodziców, któremu w wyroku rozwodowym powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej, potrzebne jest zezwolenie sądu opiekuńczego, jeżeli drugi z rodziców, któremu powierzono nadzór nad wychowaniem dziecka, nie złożył oświadczenia wyrażającego zgodę na wyjazd dziecka.

3. Postanowienie z dnia 6 marca 1985 r. Sąd Najwyższy III CRN 19/85

Wyjazd dziecka za granicę w celu spędzenia tam wakacji, jako należący do istotnych spraw dziecka wymaga zgody obojga rodziców, wykonujących władzę rodzicielską, a w braku takiej zgody orzeczenia sądu opiekuńczego.”

Blog, Prawo rodzinne

Tagi: Art. 109 KRiO, Art. 110 KRiO, Art. 111 KRiO, Art. 97 KRiO