Sprawy rodzinne – jak wyegzekwować kontakty z dzieckiem

Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej (art. 113 par. 2 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego).

W przypadku, gdy jeden z rodziców utrudnia bądź całkowicie uniemożliwia drugiemu kontakty z dzieckiem, rodzic ten ma kilka możliwości działania. W praktyce rodzice zamiast ze sobą współpracować, walczą, co z pewnością nie wpływa na dobro dziecka i jego rozwój.

Zgodnie z art. 598/15 i nast. Kodeksu Postępowania Cywilnego, jeżeli osoba, pod której pieczą dziecko pozostaje, nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem, w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy może zagrozić takiej osobie nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie obowiązku na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu. Jeżeli mimo to, osoba, której sąd opiekuńczy zagroził nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, nadal nie wypełnia nadal swego obowiązku, sąd opiekuńczy nakazuje jej zapłatę należnej sumy pieniężnej, ustalając jej wysokość stosownie do liczby naruszeń.

Rodzic, którego prawo jest naruszone przez drugiego z rodziców, może wystąpić do sądu opiekuńczego z wnioskiem o zagrożenie nakazania zapłaty określonej kwoty pieniężnej (wniosek o egzekucję kontaktów). Ich treść określa obowiązki osoby sprawującej pieczę nad małoletnim co do terminów, miejsca i sposobu kontaktów. Taki sposób postępowania nie będzie możliwy w przypadku, gdy strony umówiły się jedynie między sobą (bez udziału sądu lub mediatora). Wtedy należy najpierw złożyć wniosek o ustalenie kontaktów z małoletnim.

Wraz z wnioskiem o egzekucję kontaktów należy więc dołączyć odpis orzeczenia lub ugody zawartej przed sądem lub mediatorem. Dodatkowo, trzeba także wskazać sposób utrudniania lub ograniczania kontaktów z dzieckiem, np. nie przywożenie dziecka na umówione spotkanie, ukrywanie dziecka w terminach kontaktów. Sąd podczas postępowania ma obowiązek przesłuchać oboje rodziców.

Prawomocne postanowienie sądu, w którym nakazano zapłatę należnej sumy pieniężnej, jest tytułem wykonawczym bez potrzeby nadawania mu klauzuli wykonalności. Czyli można wnieść sprawę do komornika.

Sąd umarza postępowanie, jeżeli w ciągu sześciu miesięcy od uprawomocnienia ostatniego postanowienia nie wpłynął kolejny wniosek w sprawach wykonywania kontaktów z dzieckiem.

Ponadto, sąd opiekuńczy przyzna uprawnionemu do kontaktu zwrot jego uzasadnionych wydatków poniesionych w związku z przygotowaniem kontaktu, jeżeli nie doszło do niego wskutek niewykonania lub niewłaściwego wykonania przez osobę, pod której pieczą dziecko pozostaje.

Zapłaty określonej kwoty pieniężnej może domagać się zarówno osoba uprawniona do kontaktów od osoby pod której pieczą małoletni się znajduje, i na odwrót, jeżeli narusza obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem.

Niekiedy zasądzenie określonej kwoty może zobowiązać rodzica do należytego wywiązywania się z orzeczenia lub ugody. W przypadku zbyt wysokiej kwoty, mogą pojawić się problemy z jej egzekucją. Pojawiają się także wątpliwości, co do zasadności egzekucji tych należności, biorąc pod uwagę dobro dziecka. Ponadto, może to prowadzić do jeszcze większego konfliktu między rodzicami, co może odbić się także na dziecku, poprzez, chociażby, buntowanie dziecka przeciwko jednemu z rodziców.

Co jednak w sytuacji, gdy zasądzenie świadczenia pieniężnego nie przyniesie rezultatów i kontakty z dzieckiem nadal nie są realizowane?

W przypadku braku porozumienia się rodziców, ustawodawca wprowadził art. 113/2 . Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy ograniczy utrzymywanie kontaktów z dzieckiem. Sąd może w szczególności:

1. zakazać spotykania się z dzieckiem;
2. zakazać zabierania dziecka poza miejsce jego stałego pobytu;
3. zezwolić na spotykanie się z dzieckiem tylko w obecności drugiego z rodziców
   albo opiekuna, kuratora sądowego lub innej osoby wskazanej przez sąd;
4. ograniczyć kontakty do określonych sposobów porozumiewania się na
   odległość;
5. zakazać porozumiewania się na odległość

Coraz częściej spotykana w praktyce jest instytucja kuratora sądowego. Chodzi o to, aby spotkania osoby uprawnionej z małoletnim odbywały się w obecności kuratora. Ma to zapewnić spokojny przebieg spotkania, jak również zapewnić w ogóle spotkanie z dzieckiem. Przesłanką zastosowania wymienionych instytucji jest dobro dziecka. Jeżeli sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem jest sprzeczny z jego dobrem, sąd może ograniczyć utrzymywanie kontaktów z dzieckiem. Wszczęcie może nastąpić na wniosek lub z urzędu (art. 506 i 570 k.p.c.)

Obowiązku kuratora określone zostały w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 czerwca 2003 r. w sprawie szczegółowego sposobu wykonywania uprawnień i obowiązków kuratorów sądowych (Dz.U. z 2014 r., poz. 989). Paragraf 10 stanowi, że kurator rodzinny, któremu zlecono obecność przy kontaktach rodziców z dziećmi, ustalonych przez sąd opiekuńczy, stawia się w określonym w postanowieniu sądu terminie i miejscu i jest obecny przez cały czas trwania kontaktu, zapewniając, by kontakt ten nie trwał dłużej, niż postanowił sąd. Z każdej obecności przy kontaktach, kurator rodzinny niezwłocznie składa sądowi pisemną notatkę.

Za udział w realizacji kontaktów rodzica z dzieckiem, kuratorowi należy się wynagrodzenie, którego wysokość zależy od uznania sądu. Sąd decyduje również o tym w jakiej części każdy z rodziców owe wynagrodzenie kuratora ma pokryć. Najczęściej kosztami udziału kuratora w kontaktach jest obciążana ta strona, która wnioskowała o realizację kontaktów w jego obecności.

Sąd orzekając w sprawach kontaktów z dzieckiem ma możliwość zobowiązania rodziców do zwrócenia się o pomoc do placówki zajmującej się rozwiązywaniem problemów rodzinnych, czy też zobowiązać ich do innego postępowania. Sąd może ustalić również sposób kontroli swoich zarządzeń.

Powyższe rozważania dotyczą sytuacji, gdy rodzice nie potrafią się porozumieć i gdy jeden z nich nie wywiązuje się ze swoich obowiązków, ze szkodą dla dziecka. Powstaje pytanie, co w sytuacji, gdy to dziecko odmawia kontaktu z drugim z rodziców?

Pojawia się tu problem ewentualnej manipulacji dzieckiem. Nie jest łatwo rozstrzygnąć, czy dziecko rzeczywiście nie chce spotykać się z rodzicem – a jeśli tak, to należałoby wyjaśnić o przyczynach takiego zachowania, czy też woli unikać spotkań z uwagi na lojalność wobec rodzica, u którego przebywa. Jest to tzw. syndrom PAS, inaczej zwanym syndromem alienacji rodzicielskiej.

Przepisy prawa milczą w tym względzie, wiele zależy od stanu faktycznego danej sprawy i decyzji sądu. W praktyce Sądy rodzinne nie są skłonne uznawać sprzeciwu dziecka za usprawiedliwioną przyczynę odwoływania kontaktów. Art. 8 Konwencji o Prawach Dziecka, który stanowi, że dziecko ma prawo do utrzymywania regularnych stosunków osobistych i bezpośrednich kontaktów z obojgiem rodziców, z wyjątkiem przypadków, gdy jest to sprzeczne z najlepiej pojętym interesem dziecka.

Udział w kontaktach jest prawem, ale i obowiązkiem, zarówno rodziców, jak i dziecka. Dotyczy to jednak dzieci starszych, które ze względu na swój wiek i rozwój są w stanie samodzielnie analizować sytuację. Może się bowiem zdarzyć, że przymuszanie dziecka do niechcianych kontaktów spowoduje jeszcze większe szkody w jego psychice. Tego typu sprawy należy rozstrzygać indywidualnie, ze szczególnym uwzględnieniem dobra dziecka. Z orzecznictwa sądów rodzinnych wynika obowiązek odpowiedniego przygotowania dziecka do kontaktów. Duże znaczenie ma tutaj wpływ rodziców. Wszystkie te okoliczności badają biegli z OZSS, którzy opiniują w sprawach o kontakty z dzieckiem. Opinia taka może być istotnym dowodem w sprawie o egzekucję kontaktów z małoletnim.

Blog, Prawo rodzinne

Tagi: Art. 113 KRiO, Art. 506 k.p.c., Art. 570 k.p.c., Art. 598/15 k.p.c.