Osoba najbliższa w procesie karnym – art. 115 § 11 K.K.
Osoba najbliższa w procesie karnym – art. 115 § 11 K.K.
Zarówno przepisy prawa karnego procesowego jak i materialnego w wielu przypadkach odwołują się do pojęcia osoby najbliższej.
Często bowiem istotne znaczenie dla sprawy ma ustalenie czy danej osobie można przypisać taki status. Osoba najbliższa to szczególny podmiot w postępowaniu karnym posiadający wiele uprawnień.
Definicja legalna osoby najbliższej
Zgodnie z art. 115 § 11 Kodeksu karnego osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu. Warto zauważyć, że choć katalog ten ma charakter zamknięty to obejmuje różne kategorie osób, nie tylko te, które połączone są więzami pokrewieństwa. Największe wątpliwości w zakresie ustalenia definicji każdej z wymienionych osób z pewnością budzić może pojęcie osoby pozostającej we wspólnym pożyciu. Przyjmuje się, że są to osoby pozostające ze sobą w trwałym związku nieformalnym, a więc tzw. konkubenci. Między takimi osobami zachodzi więź fizyczna, gospodarcza i uczuciowa. Wstępny to przodek danej osoby np. ojciec. Z kolei zstępny to potomek danej osoby np. wnuk. Natomiast powinowactwo to stosunek łączący jednego małżonka z krewnymi drugiego.
Prawo do odmowy składania zeznań i odpowiedzi na pytanie
Jak wskazuje art. 182 § 1 Kodeksu postępowania karnego osoba najbliższa dla oskarżonego może odmówić zeznań. Prawo to trwa mimo ustania małżeństwa lub przysposobienia. Natomiast zgodnie z art. 183 § 1 w/w aktu prawnego świadek może uchylić się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe.
Wykonywanie praw zmarłej strony postępowania
Warto wspomnieć, że zgodnie z przepisami postępowania karnego w razie śmierci pokrzywdzonego prawa, które by mu przysługiwały, mogą wykonywać osoby najbliższe lub osoby pozostające na jego utrzymaniu. Także śmierć oskarżyciela posiłkowego nie tamuje biegu postępowania. Osoby najbliższe lub osoby pozostające na jego utrzymaniu mogą przystąpić do postępowania w charakterze oskarżyciela posiłkowego w każdym stadium postępowania. Natomiast w razie śmierci oskarżyciela prywatnego postępowanie zawiesza się, a osoby najbliższe lub osoby pozostające na utrzymaniu zmarłego mogą wstąpić w jego prawa