Akt oskarżenia to szczególny rodzaj pisma procesowego sporządzanego przez właściwe organy ścigania i wywołujący istotne skutki prawne. Zostaje skierowany do sądu o stwierdzenie winy oskarżonego w popełnieniu zarzucanego przestępstwa i ukaranie.
Wniesienie aktu oskarżenia jest czynnością procesową kończącą tzw. postępowanie przygotowawcze (przed organami ścigania) i uruchamiającą kolejny etap postępowania karnego tj. postępowanie sądowe.
Akt oskarżenia wnosi do sądu prokurator po zamknięciu śledztwa lub dochodzenia. Dokładnie określa w nim rodzaj zarzucanego oskarżonemu czynu oraz przytacza fakty i dowody na jego uzasadnienie.
Po spełnieniu odpowiednich warunków akt oskarżenia może wnieść do sądu również pokrzywdzony.
W ciągu 14 dni od daty zamknięcia śledztwa albo od otrzymania aktu oskarżenia sporządzonego przez Policję w dochodzeniu, prokurator sporządza akt oskarżenia lub zatwierdza akt oskarżenia sporządzony przez Policję w dochodzeniu i wnosi go do sądu.
Natomiast jeśli podejrzany jest tymczasowo aresztowany termin do sporządzenia wynosi 7 dni.
Na podstawie art. 332 oraz art. 333 Kodeksu postępowania karnego, należy wskazać niezbędne elementy aktu oskarżenia, które powinien posiadać, są to przede wszystkim:
1) imię i nazwisko oskarżonego, inne dane o jego osobie oraz dane o zastosowaniu środka zapobiegawczego;
2) dokładne określenie zarzucanego oskarżonemu czynu ze wskazaniem czasu, miejsca, sposobu i okoliczności jego popełnienia oraz skutków, a zwłaszcza wysokości powstałej szkody;
3) wskazanie, że czyn został popełniony w warunkach wymienionych recydywy;
4) wskazanie przepisów ustawy karnej, pod które zarzucany czyn podpada;
5) wskazanie sądu właściwego do rozpoznania sprawy i trybu postępowania;
6) uzasadnienie oskarżenia.
W uzasadnieniu należy przytoczyć fakty i dowody, na których oskarżenie się opiera, a w miarę potrzeby wyjaśnić podstawę prawną oskarżenia i omówić okoliczności, na które powołuje się oskarżony w swej obronie.
Akt oskarżenia powinien także zawierać:
1) listę osób, których wezwania oskarżyciel żąda;
2) wykaz innych dowodów, których przeprowadzenia na rozprawie głównej domaga się oskarżyciel.
Akt oskarżenia wniesiony przez oskarżyciela prywatnego musi odpowiadać wymogom pisma procesowego. Akt ten jest więc skróconym aktem oskarżenia w porównaniu z aktem oskarżenia w postępowaniu zwyczajnym.
Akt oskarżenia ogranicza się tylko do oznaczenia osoby oskarżonego, zarzucanego mu czynu oraz do wskazania dowodów na których opiera się oskarżenie.
Trzeba ponieść związane z tym wydatki. Zgodnie bowiem z art. 621 § 1 Kodeksu postępowania karnego, oskarżyciel prywatny składa przy akcie oskarżenia dowód wpłacenia do kasy sądowej zryczałtowanej równowartości wydatków w kwocie 300 zł.
Alternatywną drogę wniesienia oskarżenia prywatnego określa art 488 § 1 Kodeksu postępowania karnego, bowiem na żądanie pokrzywdzonego Policja przyjmuje ustną bądź pisemną skargę i w razie potrzeby zabezpiecza dowody, po czym przesyła skargę do właściwego Sądu.