Sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Dotyczy to także przypadku pozbawienia wolności oraz przypadku skłonienia za pomocą podstępu, gwałtu lub nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu.
Poniżej ważne zagadnienia dotyczące zadośćuczynienia, które jest szczególnym sposobem naprawienia szkody na osobie, ponieważ dotyczy szkody niemajątkowej ? krzywdy.
Na krzywdę składa się przede wszystkim cierpienie wskutek uszkodzeń ciała ale także cierpienie psychiczne, związane nie tylko z bólem ale przede wszystkim z troską o powrót do zdrowia, o powodzenie leczenia, uczuciem bezradności, stresem oraz lekami, czy też niemożliwością kontynuowania np. aktywnego trybu życia, etc.
Na podstawie art. 446 § 4 k.c. roszczenie z tytułu zadośćuczynienia za krzywdę przysługuje także najbliższym członkom rodziny zmarłego.
Ustawodawca ograniczył się do dość lakonicznego określenia, że powinna być to kwota odpowiednia. Bywa, że sięga ona kilkuset tysięcy złotych ale należy pamiętać, że sądy polskie w odróżnieniu od chociażby sądów za dalekim oceanem, nie orzekają wielkich kwot lekką ręką.
Powyższe oznacza, że przy oznaczeniu zakresu wyrządzonej krzywdy za konieczne uważa się uwzględnienie: rodzaju naruszonego dobra, zakresu (natężenie i czas trwania) naruszenia, trwałości skutków naruszenia i stopnia ich uciążliwości, a także stopnia winy sprawcy i jego zachowania po dokonaniu naruszenia (por. wyrok SN z dnia 20 kwietnia 2006 r., IV CSK 99/05).
Świadczenie w postaci zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę ma charakter jednorazowy. Dotyczy wszystkich cierpień, których doznał pokrzywdzony, zatem także tych mogących wystąpić w przyszłości w związku z urazami fizycznymi jakich doznał.
Ustawodawca wprowadza w Kodeksie cywilnym ograniczenie w dziedziczeniu roszczenia o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę.
Mianowicie, przejście roszczenia o zadośćuczynienie na spadkobierców następuje wyłącznie w dwóch przypadkach:
Co do zasady roszczenie o zadośćuczynienie nie może być zbyte, chyba, że:
jest już wymagalne i
zostało uznane na piśmie albo przyznane prawomocnym orzeczeniem
Przyjmuje się, że roszczenie jest wymagalne po wezwaniu dłużnika do zapłaty.
Ustawodawca przewidział możliwość przyznania zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w dwóch przepisach Kodeksu cywilnego tj. art. 445 i 448. Wielu zastanawia się dlaczego w ten sposób oraz jaka jest różnica. Otóż, można podzielić pogląd, że art. 445 k.c. dotyczy sytuacji gdy sprawca szkody jest winny nie tylko na zasadzie winy ale także zasadzie słuszności oraz zasadzie ryzyka. Te dwie ostatnie oznaczają, że mimo iż nie ma bezpośredniego zawinienia to i tak nałożona zostanie odpowiedzialność z uwagi np. na różnice stanu majątkowego, a więc m. in. zasady współżycia społecznego.
Ponadto, z uwagi na to, że art. 445 odnosi się do uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia, utraty zdolności do pracy, zwiększonych potrzeb lub zmniejszonych widoków na przyszłość to art. 448 k.c., w którym mowa o naruszeniu każdego dobra osobistego, może być podstawą do zadośćuczynienia osobie prawnej a nie tylko sobie fizycznej.